Pinyin
Pinyin ya da Hanyu Pinyin (Basitleştirilmiş Çince: 汉语拼音; Geleneksel Çince: 漢語拼音; Hànyǔ Pīnyīn) Standart Mandarin için Çince yazısında kullanılan romanizasyon sistemidir. Yani her biri ayrı bir ideogram olan Çince karakterlerin Latin alfabesi olarak yazılıp okunabilmesini sağlar. Bu sistem 1979 yılından itibaren Çin hükümeti tarafından resmen benimsenmiştir.
Farklı Romanizasyon sistemleri
1959'da geliştirilen Pinyin'den başka birçok romanizasyon sistemi daha vardır: Wade-Giles, Tongyong Pinyin, Postal System Pinyin vb. Bu da Çince isimlerin yazılışında karışıklıklara yol açar. Örneğin, Tayvan'ın başkenti Hanyu Pinyin ile Taibei (okunuşu Taybey) diye yazılsa da, yabancı dillerde eski Wade-Giles sistemine göre Taipei olarak yazılması alışkanlık haline gelmiştir.
Türkçeden bir örnek de Pekin'dir; Çince Beijing (北京, okunuşu: Beycinğ) kelimesi, Türkçeye ilk olarak Pekin olarak girmişti. Son zamanlarda Pinyin sisteminin kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte Pekin şeklindeki yazılışa da medyada sıkça raslanıyor.
Çeşitli Çince romanizasyon sistemlerinin karşılaştırması ve en yakın Türkçe karşılıkları şöyledir:
BPMF
ㄚ
ㄞ
ㄢ
ㄤ
ㄠ
ㄓㄚ
ㄔㄚ
ㄓㄞ
ㄔㄞ
ㄓㄢ
Wade-Giles
a
ai
an
ang
ao
cha
ch`a
chai
ch`ai
chan
MPS II
a
ai
an
ang
au
ja
cha
jai
chai
jan
Yale
a
ai
an
ang
au
ja
cha
jai
chai
jan
Tongyong
a
ai
an
ang
ao
jha
cha
jhai
chai
jhan
Hanyu Pinyin
a
ai
an
ang
ao
zha
cha
zhai
chai
zhan
Gwoyeu Romatzyh
a ar aa ah
ai air ae ay
an arn aan ann
ang arng aang anq
au aur ao aw
ja jar jaa jah
cha char chaa chah
jai jair jae jay
chai chair chae chay
jan jarn jaan jann
Devamı için sitenin sağ alt köşesinde bulunan mesaj kısmına Pinyin-R Devam yazmanız yeterlidir.
Pinyin'in Telaffuzu
Pinyin
b
p
m
f
d
t
n
l
g
k
h
j
q
x
zh
ch
sh
r
z
c
s
[p]
[pʰ]
[m]
[f]
[t]
[tʰ]
[n]
[l]
[k]
[kʰ]
[x]
[tɕ]
[tɕʰ]
[ɕ]
[tʂ]
[tʂʰ]
[ʂ][ʐ] or [ɻ]
[ts]
[tsʰ]
[s]
Türkçedeki karşılığı
b
p
m
f
d
t
n
l
g
k
h
c
ç
ş
c
ç
ş
r
z
ts
s
Tonlar
Tonlar arasındaki vurgu değişiklikleri
Pinyin sisteminde Standart Çince'de yer alan dört ton şöyle belirtilir:
-
Birinici ton: (düz ya da yüksek ton) (ˉ)
ā (ɑ̄) ē ī ō ū ǖ Ā Ē Ī Ō Ū Ǖ
2. İkinci ton: (yükselen ton) (ˊ)
á (ɑ́) é í ó ú ǘ Á É Í Ó Ú Ǘ
3. Üçüncü ton: (düşük veya alçak ton) (ˇ)
ǎ (ɑ̌) ě ǐ ǒ ǔ ǚ Ǎ Ě Ǐ Ǒ Ǔ Ǚ
4. Dördüncü ton: (düşen ton): (ˋ)
à (ɑ̀) è ì ò ù ǜ À È Ì Ò Ù Ǜ
5. Beşinci ton (nötr ton): (Bu ton için herhangi bir işaret kullanılmaz)
a (ɑ) e i o u ü A E I O U Ü
Bu tonlar genellikle Çince ders kitapları dışında pek kullanılmazlar. Ancak doğru telaffuz için gereklidirler.
Diğer Diller
Çincenin farklı varyantları için Pinyin benzeri sistemler geliştirilmiştir. Örneğin Guangdong eyaleti hükümeti tarafından eyalette konuşulan diller için Guangdong Romanizasyonu denilen bir sistem geliştirilmiştir.
Bunun dışında 1976'da alınan bir kararla, azınlık bölgelerindeki azınlık diliyle anılan yer isimlerinin de pinyindeki 26 harf ile yazılması kararlaştırılmıştır:
Resmi (yerel ismin pinyini)
Xigazê
Ürümchi
Lhasa
Golmud
Çince isimi
日喀则
乌鲁木齐
拉萨
格尔木
Çince ismin pinyini
Rìkāzé
Wūlǔmùqí
Lāsà
Gé'ěrmù
25.02.2018
Türkçedeki karşılığı
a
ay
an
anğ
av
ca
ça
cay
çay
can
